logo

Geyve Yöresi Folkloru ve Müzik Aletleri Müzisyenleri

Geyve Yöresi Folkloru ve Müzik Aletleri Müzisyenleri

Geyve Yöresi Folkloru ve Müzik Aletleri Müzisyenleri (28.05.2013)

Geyve Yöresi Folkloru ve Müzik Aletlerini Tanıtmak Duyurmak Amacı İle Sizlere Paylaşıyoruz. Yöremizin Folkloruna Hizmet Etmiş ve Halen Hizmet Etmekte Olan Yöresel Sanatçılarımız Müzisyenlerimizi Tanıtmak Duyurmak Amacı İle Aşağıda Alıntı Olarak Paylaştığımız  İki Başlıkta Yöresel Folklorumuzdan Alıntılar ve Tanıtımlar Bulunmaktadır. İsimlerde Noksanlıklar Eksiklikler Olabilir. Lütfen Bilgileri İsimleri Bizlere Bildiriniz İlaveler yapabiliriz. saygılarımızla geyveyoresi.com

 

GEYVE’DE GELENEK- GÖRENEKLER VE FOLKLOR

Sakarya ili, tarihî süreç içerisinde savaşlarda kaybettiğimiz Kuzey Kafkasya ve Balkanlarda asırlarca kader birliği yaptığımız kardeşlerimizin anavatana gelenlerinin yerleşimi ile bir kültür mozaiği oluşturmuştur. Bu yüzden ilimize özgün bir folklor yoktur. İlimize gelenler kendi kültürünü yaşatmışlar. Böylece Sakarya bölgesi değişik bir folklorik yapıya sahip olmuştur. Zengin bir çeşitlilik sunan örf ve adetler kendisini cemiyetlerde açık bir şekilde gösterir. Bir Karadenizlinin, Kafkasya ve Balkanlardan gelen soydaşlarımızın, Doğu Anadolu’dan gelen vatandaşlarımızın kendi gelenek ve göreneklerine göre sosyal yaşantılarını sürdürdüklerini görürüz.
Tarihteki kültür göçünü ayrı düşünürsek, yörenin Osmanlı yönetimine katılımıyla en eski kültür ve folklora Geyve, Taraklı ve Pamukova bölgelerinde rastlayabiliriz. Buraların insanlarına MANAV denilmektedir. Tabirin halk arasındaki anlamı “YERLİ HALK” tır. Bu yüzden yöre kültürünün folklorik değerlerini incelerken, Geyve ve Taraklı bölgelerini göz önünde bulundurmak gerekir.
Oyunlarımız genellikle erkekler tarafından oynanmaktadır.
Yöremizdeki düğün ve derneklerde en çok oynanan oyunlar şunlardır:

A) Konak Getirme
B) Karşılama (Varma – Gelme)
C) Genç Osman
D) Kara Gözlüm
E) İnce Hava
F) Geyve Çiftetellisi
G) Geyve Zeybeği
H) Korudere Zeybeği
I) Öptürmem
İ) Kasap
J) Ferahi
Yapılan bütün araştırmalara rağmen halk oyunlarına ait yazılı kaynak bulunamadığından bu tespitler canlı kaynaklardan derlenmiştir .
Yöremiz oyunları genellikle sözsüz oynanır. Ancak, bunun yanında sözlü oynanan oyunlar da bulunmaktadır .Bunlara, Öptürmem , Kara Gözlüm ve Zeybek oyunlarını örnek gösterebiliriz.

KIZ İSTEME
Yöremizde, yakın tarihlere kadar kız istemeler görücü usulü ile yapılmaktaydı. Daha sonraları bu iş, kız ve oğlanın anlaşarak evlenmeleri durumuna gelmiştir.
Kız evine giden dünürcüler, Allah’ın emri, Peygamberin kavliyle kızı isterler. Kızın, istenen oğlana verilme sözü alınırsa, bohçalar götürülerek nişan günü belirlenir. Nişan olayı genellikle yapılan bir eğlence ile kız ve erkeğe yüzükleri takılarak yerine getirilir.
Düğün gününe davet, yöremizde çeşitli şekillerde yapılmaktadır. Çoğunlukla zarf dağıtılarak yapıldığı gibi kına ve kibrit dağıtılarak da düğün günü davetlilere duyurulur .
Düğün haftasında, perşembe günü kız tarafının çeyizi oğlan evine götürülerek erkek tarafının çeyizi ile birlikte damat odasının duvarları süslenerek sergilenir.Düğünler, Cumartesi akşamı başlayıp aynı gece 3 – 4 gibi saatlerde bırakılır. Pazar günü saat 9 – 10 sıraları yeniden başlayarak akşam ezanı sıralarına kadar devam eder. Yöremizin bazı kesimlerinde düğün pazar akşamı bitmeyerek pazartesi sabahı güvey uyandırma ve eğlendirme gibi bir adet de vardır. Pazartesi sabahı yapılan bu eğlenceden sonra düğün sona erer. Bu eğlenceye DUVAK SİLKME adı da verilmektedir.
YÖRE OYUNLARINDA MÜZİK ALETLERİ VE MÜZİSYENLER
Geyve yöresinin oyun müzikleri, 28 Kasım 1990’da Yaşar Şahin tarafından derlenmiş, bu çalışmalar İstanbul Teknik Üniversitesi Devlet Konservatuarı Müzik Aletleri Yapımı Bölüm Başkanı Doç. Dr. Şenel Önaldı tarafından 5 Nisan 1996 tarihinde notaya alınmıştır
YÖRENİN BELLİ BAŞLI MÜZİK ALETLERİ
Yöre folklorunda kullanılan belli başlı müzik aletleri klarnet,keman, cümbüş,davul ve kaşıktır. Son zamanlarda Ud,kanun,def ve zil de kullanılmaya başlanmıştır.

YÖRENİN EN TANINMIŞ YÖRESEL MÜZİSYENLERİ
KLARNET ÇALANLAR : Mekşeli İbrahim, Taraklılı Ülfet, Kozanlı Süleyman, Pamukovalı Nizam,Safiköylü Muharrem, Hisarlıklı Tevfik,Yaylaklı Selim , Selim Yüksel  (Merhum),  Alifuatpaşalı Sabri, Geyve’li Gökhan Beştepe, Geyveli Furkan Şenol
KEMAN ÇALANLAR: Mekşeli İrfan Dönmez ve Kemal Dikmen , Pamukovalı Hüseyin, Geyve’li Gökhan Beştepe.
CÜMBÜŞ ÇALANLAR : Mustafa Dikmen(Öğretmen)  Şinasi Yıldız  Eşmeli Ali Şenol (Civan Ali) AliKayadipli Kadir , Şükreli (Akıncı) İsmail Sönmez , Taraklılı (Öğretmen ) Ahmet İşsever , Menekşeli (Öğretmen) Muharrrem Altın , (Öğretmen) Refik Ulu, Geyve’li Gökhan Beştepe.
DAVUL ÇALANLAR : Eşmeli Ali Şenol (Civan Ali),Kel Kasım , Mekşeli Mustafa , Kasım ve Abdullah , Yaylaklı Durmuş , Demirlerli Mahmut , Elmadereli Mustafa , Deli Ali ,

YÖRE OYUNLARINI ÖĞRETEN USTA ÖĞRETİCİLER
Ahmet İşsever , Neşet Çakır , Necdet Özdemir , Refik Ulu , Namık Cihan, Vedat Duman yöre oyunlarının belgeli usta öğreticileri olarak yöreye ve Türk folkloruna hizmet vermeye devam etmektedirler .
GEYVE FOLKLORUNUN BAŞARILARI
Geyve oyunları , 1974 yılından bu yana Öğretmen Ahmet İşsever’in çabaları ile kurulup çalıştırılan ekipler ile yurt içi ve yurt dışında büyük başarılar kazanmıştır .
Şimdiye kadar,ilimizin tüm ilçelerindeki her derecedeki okullarda, derneklerde,halk Eğitim merkezlerinde oynanan ve yapılan yarışmalarda Adapazarı Halk Eğitim Merkezi ekibi ile Türkiye dördüncülüğünü,21 Haziran İlkokulu ile Türkiye altıncılığını kazanmıştır. 1997 yılında da Adapazarı Artvin Halk Oyunları Derneği, Geyve oyunları ile Türkiye finaline kalmış ve Nevşehir’de yapılan yarışmalarda TÜRKİYE ŞAMPİYONU olmuştur . Ayrıca 1990 yılından bu yana her yıl yurt dışında (Fransa , Romanya , Moldova , Makedonya ve Kafkas ülkelerinde ) festivaller ve yarışmalarda ülkemizi başarı ile temsil ederek birincilikler kazanmıştır.
Geyve Halk Eğitimi Merkezi Müdürlüğü bünyesinde çalışan halk oyunları ekiplerimizden büyükler kategorisinde Halk Eğitimi Merkezleri yarışmalarında üç valilik il birinciliği, iki bölge birinciliği bir de Türkiye beşinciliği kazanan Halk oyunları ekibi il ve ilçe çapında yapılan tüm gösterilerde görev almaktadır.alıntıdır

 

1. SAKARYA YÖRESİ HALK OYUNLARI

Yörede Manavlar tarafından oynanan oyunlardan Karşılama 9/8’lik, Zeybek 9/4’lük ölçülerde olup, diğer oyunlar 2/4’lük ölçülerdedir. Oyun adları;

1. Konak Getirme
2. Var Gel (Vama-Geme)
3. Meşeli
4. Genç Osman
5. İnce Hava
6. Geyve-Taraklı Çiftetellisi
7. Öptürmem
8. Geyve-Taraklı Zeybeği
9. Korudere Zeybeği
10. Herayi
11. Geyve-Taraklı Kasabı
12. Taraklı Karşılaması
13. Bilecik Karşılaması
14. Argat Sallaması
15. Allı Yazma
16. Karagözlüm
17. Kocakarı Kocaadam
18. Gelin Bindirme
19. Gelin İndirme
20. Kadın Karşılaması (A Meleğim)
21. Domine/Dominik
22. Nirinam
23. Pamukova Zeybeği’dir.

Yöre oyunlarında kadın ve erkekler birbirlerinden farklı yerlerde ve ayrı olarak oynarlar. “Konak Getirme” ve “Geyve-Taraklı Kasabı” oyunları düz sıralı, “Karşılama” (A Meleğim) oyunu karşı karşıya, “Karagözlüm”, “İnce Hava”, “Geyve-Taraklı Zeybeği”, “Geyve-Taraklı Çiftetellisi”, “Kocakarı Kocaadam” ve “Genç Osman” oyunları daire halinde oynanmaktadır. Ayrıca “Konak Getirme” oyunu el ele tutuşarak; “Karagözlüm” oyunu da daire halinde oynanırken, sözlü kısmına gelindiğinde kollar omuza atılır ve müziğin ritmine uygun olarak sağa-sola ayaklarda yaylanarak sallanma yapılmaktadır. “Geyve-Taraklı Kasabı”nda omuzlardan tutularak tek sıra halinde oynanır. Yörede oynanan oyunlarda komut verilmemekte ve istenilen sayıda kişi ile oyunlar oynanmaktadır. Yöre oyunları, evlenme geleneği ve düğün orijinli bir özellik arz etmektedir.

“Karşılama” (A Meleğim), kadınların kendi aralarında kına gecelerinde oynanmaktadır. “Konak Getirme”, düğüne gelen konakların misafir olarak inecekleri eve, oradan da düğün evine gelirken yolda oynadıkları oyundur. “Gelin Bindirme” oyunu seyirlik bir yapıda gerçekleştirilir ve düğün sırasında bir kez çalınan gelinin baba evinden ayrılışını anlatan hüzünlü müziği ve düğün merasimini içermektedir. “Gelin İndirme” oyununda ise, gelinin damat evine geldiğinde getirilen taşıttan inip eve girişine kadar çalınan ve seyirlik bir özellik arz eden yapıda gerçekleştirilmektedir. “Öptürmem” oyunu sözlü ve yörede kadınlar arasında eğlenme ve şakalaşma amacıyla oynanan manili bir oyundur. “İnce Hava” erkekler arasında sarhoş taklidinin yapıldığı bir oyun biçimidir.

Bu oyunların dışında kalan halk oyunları yine başta düğün olmak üzere, eğlencelerde istendiği kadar ve değişimli olarak oynanmaktadır. Tüm oyunlarda kaşık kullanılmaktadır. Ancak oyunları kimileri kaşıksız da oynamaktadır.
SAKARYA YÖRESİ HALK OYUNLARINDA KULLANILAN KIYAFETLER
ERKEK GİYSİLERİ VE AKSESUARLARI

İçe Giyilen Kıyafetler ve Aksesuarlar
Beyaz veya açık mavi ya da boyuna çizgili el dokumasından (Kandıra veya Şile bezinden) yapılan, boyu kalça hizasında olan üzeri işlemesiz, uzun kollu ve kolları düğmesiz, hakim yakalı önünde yukarıdan aşağıya değişik renklerden 40 adet düğmesi bulunan “Kırkdüğme Göynek/Gömlek” içe giyilmektedir.
Üste Giyilen Kıyafetler ve Aksesuarlar

Gömlek üzerine önü kapalı, koyu kahverengi/siyah depme [mevsimine göre “şayak” (Kaba dokunmuş, dayanıklı yünden dövme yoluyla elde edilen kumaş) veya “keçe” (Yapağı ya da keçi kılın dokunmadan, yalnızca dövülmesi ile elde edilen kaba kumaş)] kumaştan yapılan önden 6 düğmeli, üstünde kösteğin ve çevrenin konulduğu cepleri bulunan “Yelek” veyahut yelek yerine bordo ya da mor renkli ince keçe/kadife kumaştan, boyu kuşaktan 4 parmak yukarıda, sim işlemeli önü açık ve kolu omuzdan düz olarak inen “Kartalkanat”/“Cepken”/“Salta” giyiliyor. Boyuna renkli, kenarları “payetli”(İşlemede kullanılan küçük pırıltılı pul) yemeni veya yazmadan “Çember” veya çok bükümlü iplikle dokunmuş ince kumaştan “Krep” ya da “Çevre” bağlanır. Çevreler (sırma işlemeli/yöre motifli mendil) 35 x 35 cm. ya da 40 x 40 cm. ebatlarında olup, yazın sıcakta başa, serin havalarda boyuna bağlanıyor.

Yelek üstünde iki adet zincirden oluşan “Köstek” (daha önceleri kısa kılıç, yakın dönemde de saatin takıldığı zincir) takılıyor. Bele ise pamuklu veya yünden turuncu, koyu yeşil, gül kurusu renklerden oluşan çizgili, kare biçiminde el dokuması “Kuşak” sarılıyor. Üçgen şeklinde katlandıktan sonra bir karış genişliğinde kalıncaya kadar katlanan kuşağın ucu sol tarafa sıkıca tutturulup, diğer ucu sağ taraftan çevrilerek bele sarılı kısmın üst tarafına sıkıştırılır.

Eskiden dört okka ağırlığında köseleden yapılmış ve yaklaşık 5 kilo ağırlığında “Silahlık” ve üzerinde “Kama” ve “Silah” takıyorlarmış. Kuşağın üzerine, 30 x 90 cm. boyunda dikdörtgen biçiminde Kandıra/Şile bezinden dokunan, üzerine yöre motifleri ve uç kısımlarına ise kanaviçe işlenmiş ve sol ayak üzerinden aşağıya doğru sarkıtılan “Yağlık”; kimi zamanda kuşağın üzerine sağ ayak tarafından veya kuşak ortalanarak ya tek olarak ya da işlemeli “Mendil”/“Çevre” birlikte takılır.Koyu kahverengi/siyah depme kumaştan yapılan, üstü biraz bol, paçaları dizden aşağısı ayağa kadar dar ve alt kısmı düğmeli “Külot Pantolon” giyiliyor.

Yöre oyunlarının çoğunda şimşir ağacından yapılan “Kaşık”lar iki elle çalınıyor.
Başa Giyilenler/Takılanlar ve Aksesuarlar Baş kısmına ipekli ve saçaklı “Kefiye” ya da basma parçalarından dikilmiş “Takke” (günümüzde “Hacı Kefiyesi” ve “Fes” de) giyiliyor. Eskiden yöre insanları kadifeden ya da keçeden uzun sıfır kalıp “Fes” ve fesin üzerinde yarım arşına yakın (yaklaşık 30-35 cm.) boyunda omuzlarına kadar inen kalın bir püskül takılıyorlarmış. Başa giyilen kefiye ya da fes üzerine renkli ince katlanan “Poşu” veya “Krep” sarılıyor. Sarıldıktan sonra uçları sağa doğru aşağıya gelecek biçimde sarkıtılıyor.

Ayağa Giyilenler ve Aksesuarlar

Ayağa yünden el örgüsü beyaz, üzeri ve yanları nakışlı “Yün Çorap” giyiliyor.
Yün çorabın üzerine tabaklanmamış küçük baş hayvan derisinden yapılan ve deliklerine geçirilen şeritlerle sıkıca bağlanan ayak giyeceği olarak “Çarık” ya da yüzü yumuşak deriden yapılan, ucu oval ve topukları iki parmak yükseklikte olan çoğunlukla siyah renkli hafif ayakkabı olarak “Yemeni” giyiliyor.

KADIN GİYİSİLERİ VE AKSESUARLARI

İçe Giyilen Kıyafetler ve Aksesuarlar

Sarı ya da beyaz el dokumasından (Kandıra veya Şile bezinden) veya satenden yapılan, boyu kalça hizasında olan üzeri işlemesiz, uzun kollu ve kolları düğmesiz, dik yakalı yalnızca boyun kısmı yaklaşık beş parmak kadar aşağıya doğru açık düğmesiz “Göynek/Gömlek” içe giyiliyor.

Üste Giyilen Kıyafetler ve Aksesuarlar

Gömlek üzerine önü açık, kolsuz bordo ya da mor renkli kadife kumaştan, boyu kuşağa kadar olan, çoğunlukla minare, alem motiften sim işlemeli “Yelek”, “Cepken”, “Sarka” giyiliyor.
Yörede kadınlar üstlerine cepken/yelek yerine, kimi zaman kadifeden yapılan ve üzeri simle işlenen “Üçetek” veya varlıklı ailelerin kadınları/kızları kadife ve ağır işlemeleriyle “Bindallı” giyebiliyorlar.Boyuna yine kırmızı kurdele üzerine takılı altınlardan oluşan “Gerdanlık” takılıyor.
Bele iş yaparken yük taşımada kullanılan ve keçi kılından dokunan, üzeri işlemeli ve uçları püsküllü “Kılkuyruk” bağlanıyor. Üçetek veya entari şeklinde elbiseler giyildiğinde, bele önceleri gümüş, sonraları sarı saçtan yapılan “Kemer” takılıyor. Ancak kılkuyruk kemer görevini de gördüğünden ayrıca bele kemer takmayanlarda olabiliyor. Kemerin veya kılkuyruğun ön yüzü üzerine, 40×90 cm. boyunda dikdörtgen biçiminde Kandıra/Şile bezinden dokunan üzerine yöre motifleri ve uç kısımları ise kanaviçeden işlenmiş “Önlük” ortalanarak takılır. Kemerin veya kılkuyruğun bel tarafına, 40×40 cm. boyunda dikdörtgen biçiminde pamuklu bezden dokunan desenli “Dokuma” ortalanarak takılır.Pamuk veya ipekle karışık pamuktan dokunmuş kutnu kumaştan, geniş, tek ağlı ve ağı aşağıda, paçaları dar bir şalvar olarak yapılan “Zıpka”/“Zıbka” giyiliyor.Yöre oyunlarının çoğunda şimşir ağacından yapılan “Kaşık”lar iki elle çalınıyor.

Başa Giyilenler/Takılanlar ve Aksesuarlar

Evli ya da bekar köy kadınları baş kısmına, üstü sargılı ve altınlı fes biçiminde “Kofik/Kofi/Kofu” giyiliyor. Kofinin üzerine arkaya doğru uzanan kırmızı/mavi/beyaz renkte “Grep Örtme” veya kenarları oyalı ve payetli, kırmızı, mavi, beyaz renkte “Yemeni” yüz kısmına sarkmayacak ve uzun kısmı arkaya gelecek biçimde örtülüyor.

Gerp örtmeyi/Yemeniyi de fes üzerine bağlamak için, üç parmak kalınlığında, kenarları payetli ve kuşak biçiminde beyaz/mor/kırmızı renkte “Sıktırma”/“Çember” bağlarlar.

Kofinin alına gelen kısmı üzerine dizilen küçük 7-9 adet altın para dizisinden oluşan “Tura” dikiliyor. Ayrıca başa şakaklardan sarkan saç lülesi “Zülüf” takılıyor.

Ayağa Giyilenler ve Aksesuarlar

Ayağa yünden el örgüsü beyaz, üzeri ve yanları nakışlı, renkli işlemeli “Yün Çorap” giyiliyor.
Yün çorabın üzerine tabaklanmamış küçük baş hayvan derisinden yapılan ve deliklerine geçirilen şeritlerle sıkıca bağlanan ayak giyeceği olarak “Çarık” ya da yüzü yumuşak deriden yapılan, ucu oval ve topukları iki parmak yükseklikte olan çoğunlukla kırmızı renkli hafif ayakkabı olarak “Yemeni” giyiliyor.

SAKARYA YÖRESİ HALK OYUNLARINDA KULLANILAN ÇALGILAR (MÜZİK ALETLERİ)

Halk oyunlarını icra eden elemanların hiçbiri, icra ettikleri oyun müziklerini notaya bakarak veya notadan öğrenerek çalmamaktadırlar. Yörede halk oyunlarının müzikleri, usta-çırak ilişkisi ile kuşaktan kuşağa aktarılmaktadır. Düğün ve eğlencelerde üç veya dört çalgı eşliğinde müzik yapılmaktadır. Bu çalgılar:

• Cümbüş
• Klarnet
• Davul
• Darbuka
• Ud
• Keman’dır.

“Klarnet”, “cümbüş”, “keman” ve “ritm” (“davul” veya “darbuka”) ana sazlardır. Zaman zaman “ritm” olarak “davul” veya “darbuka” ayrı ayrı çalınmaktadır. Halk oyunları veya müzikli eğlencelerde her zaman “keman” yer almamaktadır. “Keman”ın da yer aldığı dörtlü takıma yörede “İnce Takım” denmektedir. 21 Nisan 1982 tarihinde Geyve Halk Eğitimi Merkezi yöre müziğinde kullanılan “Klarnet”, “cümbüş”, “keman” ve “ritm” (“davul” veya “darbuka”) için Kültür ve Turizm Bakanlığı’na tescil başvurusu yapmış. Yapılan araştırma ve incelemelerden sonra Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Başkanlığı’nın 12 Mayıs 1983 tarih ve 380.1/983 sayılı yazı ile yörede kullanılan çalgılar/müzik aletleri resmen tescil edilmiştir.

Geyve, Taraklı ve Pamukova yöresi müziğinde en tanınmış kişi; “Kozanlı Klarnetçi Nizamettin Gemici” ve sonra da yöre müziklerini 1962 yılında ondan öğrenen “Taraklılı Öğretmen Ahmet İşsever”dir. Bugün 58 yaşında olan “Taraklılı Öğretmen Ahmet İşsever”, halen halk oyunu oynamakta ve 1975 yılından beri de yöre halk oyunlarının öğreticiliğini aktif olarak sürdürmektedir.

Ancak yörede tespit edilen bu çalgıların bir bölümünün özellikle “Cümbüş”, “Ud”, “Keman”ın yaklaşık 80-100 yüzyıllık geçmişi olduğu sanılmaktadır. “Bağlama”nın yerini “Cümbüş”ün aldığı, “Klarnet”, “Davul” ve “Darbuka”nın ise daha öncede yörede çalgı olarak kullanıldığı kanısı halk arasında yaygındır.

Geyve, Taraklı ve Pamukova yöresi oyun müzikleri 28 Kasım 1990 tarihinde Yaşar ŞAHİN tarafından derlenmiş ve 5 Nisan 1996 tarihinde İstanbul Teknik Üniversitesi’nden Doç.Dr.Şenel ÖNALDI tarafından notaya alınmıştır. Yine oyunlarda ilk sahne düzenlemesi Ahmet İŞSEVER ve daha sonra Suat İNCE, Yaşar ŞAHİN, Aydoğan ENGİNLER ve Hürdoğan KESKİN tarafından yapılmıştır. alinti

 

 

Etiketler: » » » » » » » » » » » »

Yorum yapabilmek için Giriş yapın.